Στην παρούσα ενότητα περιλαμβάνονται οι νόμοι και κανονισμοί οι οποίοι εφαρμόζονται από την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς ( “η Αρχή” ). Οι δύο νόμοι των οποίων η εφαρμογή επαφίεται αποκλειστικά στην αρμοδιότητα της Αρχής είναι, (α) ο νόμος που προνοεί για τη σύσταση και λειτουργία της Αρχής, Ν. 19(I)/2022 και (β) ο νόμος για το Lobbying, N. 20(I)/2022.

Επιπρόσθετα, η Αρχή εφαρμόζει το Νόμο για το Whistleblowing, Ν. 6(I)/2022, για καταγγελίες που γίνονται ενώπιόν της.

Παρατίθενται πιο κάτω επεξηγηματικά σημειώματα για το περιεχόμενο της ενότητας.

(Α) Ο περί της Σύστασης και Λειτουργίας της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς Νόμος του 2022 (Ν. 19(I)/2022)

Ο Νόμος αυτός που τέθηκε σε ισχύ στις 4/3/2022, προνοεί, τόσο για τη σύσταση και λειτουργία της Αρχής, όσο και για την αποστολή, αρμοδιότητες και εξουσίες της Αρχής.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους πολίτες παρουσιάζει το δικαίωμα της Αρχής να δέχεται καταγγελίες ή πληροφορίες και να ενεργεί αυτεπάγγελτα προς το σκοπό αυτό, Άρθρο 7(1) (ιγ-ιε) , καθώς και οι εξουσίες της Αρχής για διερεύνηση των πιο πάνω, Άρθρα 7 και 8.

Σημαντική επίσης είναι η πρόνοια του Άρθρου 10, ότι η “ η Αρχή, σε περίπτωση κατά την οποία έχει αρχίσει ποινική έρευνα, είτε από την Αστυνομία είτε από ποινικό ανακριτή, για πράξη διαφθοράς η οποία εμπίπτει στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, κατόπιν ενημέρωσης από τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, δεν αρχίζει και/ή τερματίζει οποιαδήποτε αρξαμένη παράλληλη ενέργεια:

Νοείται ότι, η Αρχή δύναται να ζητά και να λαμβάνει ενημέρωση αναφορικά με την πορεία των ως άνω υποθέσεων από το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.”

Κάθε συλλογή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, θα γίνεται αυστηρώς τηρουμένης της νομοθεσίας που αφορά στην προστασία τους: Άρθρο 6(3) , Άρθρο 7(1) (ιστ-ιη) , Άρθρο 12 .

Λειτουργοί Επιθεώρησης (Άρθρο 13) : Λειτουργοί Επιθεώρησης είναι τα άτομα τα οποία δύναται να διορίζει η Αρχή για τους σκοπούς διερεύνησης και αξιολόγησης των καταγγελιών.

Η Αρχή, με σχετική ανάρτηση στην ιστοσελίδα της, θα προσκαλέσει την επίδειξη ενδιαφέροντος από άτομα που επιθυμούν τη συμπερίληψη τους στον κατάλογο των Λειτουργών Επιθεώρησης. Οποιοδήποτε άτομο θα δύναται να υποβάλει Αίτηση για συμπερίληψή του στον εν λόγω κατάλογο, ενώ αυτός θα είναι πάντοτε ανοικτός σε αιτήσεις και θα εμπλουτίζεται συνεχώς.

Τέλος, στο Άρθρου 14, καταγράφονται οι ενέργειες της Αρχής σε περίπτωση που αυτή διαπιστώνει παραβάσεις, είτε ποινικής, είτε πειθαρχικής φύσεως.

(Β) Οι περί της Σύστασης και Λειτουργίας της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς Κανονισμοί του 2022 (Κ.Δ.Π. 483/2022)

Οι εν λόγω Κανονισμοί που τέθηκαν σε ισχύ στις 16/12/2022 προνοούν, μεταξύ άλλων, τον τρόπο υποβολής καταγγελιών ή/και πληροφοριών στην Αρχή (Καν.6) , τον τρόπο υποβολής αιτήματος για συμπερίληψη στον Κατάλογο Λειτουργών Επιθεώρησης (Καν.11), καθώς και τη διαδικασία εξέτασης, αξιολόγησης και διερεύνησης των καταγγελιών ή/και πληροφοριών (Καν.14).

(Γ) Ο περί της Διαφάνειας στις Διαδικασίες Λήψης Δημόσιων Αποφάσεων και Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2022 (Ν. 20(I)/2022) (Νομοθεσία γνωστή ως ο “Νόμος για το Lobbying”)

Όπως ήδη αναφέρεται πιο πάνω, αρμόδια αρχή για σκοπούς του εν λόγω Νόμου, με βάση το Άρθρου 4, είναι η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς.

Ο Νόμος αυτός προνοεί για την εγγραφή σε μητρώο των προσώπων που εμπλέκονται σε διαδικασίες λήψης δημόσιων αποφάσεων τα οποία είναι γνωστά με το διεθνή όρο “lobbyists-λομπίστες”, καθώς και πότε διαγράφεται κάποιο πρόσωπο από το μητρώο (Άρθρα 7-14). Επιπρόσθετα προνοεί για τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των εν λόγω προσώπων (Άρθρα 15-19), καθώς και για αδικήματα και ποινές και επιβολή διοικητικού προστίμου (Άρθρα 20-25).

(Δ) Κανονισμοί για Lobbying

Το Άρθρο 28, του Ν. 20(I)/2022, προνοεί για έκδοση Κανονισμών για την καλύτερη εφαρμογή των διατάξεων του Νόμου. Η Αρχή, σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, συνέταξε πρότυπο Κανονισμών το οποίο θα τύχει επεξεργασίας και θα κατατεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων μόλις αυτή επαναρχίσει τις εργασίες της, μετά τις Προεδρικές εκλογές του 2023.

(Ε) Ο περί της Προστασίας Προσώπων που Αναφέρουν Παραβάσεις του Ενωσιακού και Εθνικού Δικαίου Νόμος του 2022 (Ν. 6(I)/2022) (Νομοθεσία γνωστή ως ο “Νόμος για τους Whistleblowers”)

Ο Νόμος αυτός έχει σκοπό να εγκαθιδρύσει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο ειδικής έννομης προστασίας, εκείνων των εργοδοτουμένων τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι προβαίνουν σε αποκάλυψη πληροφοριών και στοιχείων που περιήλθαν στην κατοχή τους ή υπέπεσαν, αντιστοίχως, στην αντίληψή τους εντός του εργασιακού τους χώρου, για τα οποία έχουν την εύλογη πεποίθηση ότι είναι αληθή και σχετίζονται, είτε με παραβάσεις του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε του εθνικού Δικαίου.

Η άτυπη συνεννόηση που υπάρχει σ ’αυτό το στάδιο είναι ότι, η κάθε Αρχή ή Φορέας, θα εφαρμόζει τις πρόνοιες του Νόμου αυτού για καταγγελίες που γίνονται σ ’αυτήν.

(ΣΤ) Κανονισμοί για Whistleblowers

Το Άρθρο 41 του πιο πάνω Νόμου αναφέρει ότι, το Υπουργικό Συμβούλιο δύναται να εκδίδει Κανονισμούς, για τη ρύθμιση κάθε θέματος το οποίο απορρέει από τις διατάξεις του εν λόγω Νόμου και το οποίο χρήζει ή είναι δεκτικό περαιτέρω ρυθμίσεως.

Μέχρι σήμερα, δεν έχουν θεσπιστεί οποιοιδήποτε Κανονισμοί αλλά είναι αντιληπτό ότι, η θέσπισή τους θα πρέπει να γίνει με συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων που έχουν εμπλοκή στην εφαρμογή της νομοθεσίας.

(Ζ) Εθνική Στρατηγική κατά της Διαφθοράς

Στην ενότητα αυτή θεωρήθηκε ορθό όπως συμπεριληφθεί και το εν λόγω έγγραφο για σκοπούς ενημέρωσης, το οποίο εκδόθηκε τον Απρίλιο, 2017, από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως. Σύμφωνα με το Άρθρο 6 του Ν. 19(I)/2022, στην αποστολή της Αρχής εμπίπτει και η λήψη των αναγκαίων πρωτοβουλιών για τη διασφάλιση, κατά τον καλύτερο και αποδοτικότερο τρόπο, της εφαρμογής, προόδου, διαχείρισης και αξιολόγησης της εκάστοτε Εθνικής Στρατηγικής κατά της Διαφθοράς. Όπως αναφέρεται στο εν λόγω έγγραφο:

“Σκοπός της Στρατηγικής είναι:

Ø να καταδείξει το εύρος των τρεχουσών δραστηριοτήτων κατά της διαφθοράς μέσα από την ανάλυση της επικρατούσας κατάστασης,

Ø να εντοπίσει τις περιοχές υψηλού κινδύνου διαφθοράς και τα τρωτά σημεία επηρεασμού από πράξεις διαφθοράς τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα ούτως ώστε να δημιουργηθούν μηχανισμοί προληπτικής αντιμετώπισης και πάταξης,

Ø να αυξήσει τους μηχανισμούς προστασίας κατά των πράξεων διαφθοράς και να ενδυναμώσει τις ηθικές αρχές και αξίες σε βασικά θεσμικά όργανα,

Ø να αποκατασταθεί και να επανατοποθετηθεί η πλήρης διαφάνεια αποσκοπώντας στην καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος, πράξεων δωροδοκίας, δεκασμού και συναφών πράξεων διαφθοράς, και

Ø να καθορίσει τις προτεραιότητες αλλά και να συντονίσει τις δράσεις στις οποίες η κυβέρνηση θα προβεί για αντιμετώπιση της διαφθοράς.